HAVA KİRLİLİĞİ NEDİR

Hava kirliliği

Canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve havadaki yabancı maddelerin, partiküllerin normalin üzerinde miktar ve yoğunluğa ulaşması sonucu ortaya çıkan istenmeyen durum oalrak ifade edebiliriz.

Hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktarda, yoğunluk ve uzun sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilemektedir.

Dünya çapında 117 ülke ve 6 bin 475 şehrin hava kirliliği değerlerinin analiz edildiği 2021 Dünya Hava Kirliliği raporuna  göre Türkiye, hava kirliliği sıralamasında 46'ıncı sıradaki yerini korudu. Türkiye'yi Avrupa bölgesinde inceleyen rapora göre, Avrupa'nın havası en kirli kenti Iğdır oldu.

       İnsan sağlığını veya çevresel dengeleri bozacak şekilde havanın birleşiminin değişmesine ya da havada bulunmaması gereken maddelerin havaya karışmasına hava kirliliği denilir.

       Hava kirliliği, nüfusun artması kentlerin büyümesi, endüstrinin gelişmesiyle artan oranda ve değişen içerikte etkilerini sürdürmektedir. Hava kirliliğin olumsuz etkileri, bir alıcı ortama ulaşması, temasta bulunması ile anlaşılmaktadır.

Kriter hava kirleticiler:

·         Karbon monoksit(CO)

·         Azot dioksit(NO2)

·         Kükürt dioksit (SO2)

·         Ozon(O3)

·         Partikül madde (PM)

·         Kurşun (Pb)

Hava kirliliğin İnsan Sağlığına Olan Etkileri:

1.    Hava kirliliği çocuklarda solunum fonksiyonlarının gelişiminin gerilemesine ve çocuklardaki en önemli kronik hastalık olan astımın oluşmasına yol açar. 

2.    Hava kirliliğinin (iç ortam ve dış ortam) yoğun olduğu yerlerde büyüyen çocukların akciğer fonksiyonlarında gerileme gösterilmiştir. Ayrıca hava kirliğine maruz kalan çocuklarda solunum yolu enfeksiyonu sıklığı yüksektir.

3.    Gebeliğin üçüncü üç aylık döneminde yüksek düzeyde partikül madde kirliliğine maruz kalmak çocukta otizm riskini artırmaktadır.

4.    Hava kirliliğinin kalp damar hastalıkları tetiklemektedir.

5.    Damarların sertliğinin gelişiminde önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Uzun süreli hava kirliliğine maruz kalanlarda kalp damar hastalıklarında artışa neden olmakla birlikte, pıhtı oluşumu, kalpte ritim bozukluklarına yol açar.

6.    Akciğerler üzerinde ciddi hasar verici bir durum ortaya koymaktadır.

 

 

 

 

 

 

Kentlerde hava kirliliğine neden olan faktörler;

·         kirleticilerin varlığı (yakıt kalitesi, endüstriyel gelişmişlik, nüfus yoğunluğu vb.),

·          topoğrafya ve coğrafik koşullar,

·         meteorolojik şartlardır (enverziyon, karışma yüksekliği, sıcaklık, rüzgar, nem, vb.).

(enverziyon: sıcaklık terselmesi)

Sıcaklık, normal atmosfer koşulları içerisinde yerden itibaren yükseldikçe her 100 m’de 0.5 ile 1.0 °C

arasında azalma eğilimi göstermektedir. Sıcaklığın yükseklikle azalacağı yerde artış göstermesi

durumuna sıcaklık terselmesi ya da sıcaklık enverziyonu denilmektedir.

Enverziyon yerden itibaren veya yere çok yakın bir seviyeden başlaması durumunda, dikey hareketler

yok denecek kadar az olacağından, su buharı ve atmosferik kirleticiler yükselemeyecek, yatay hava

akımlarının da bu olaya bağlı olarak çok az olmasından dolayı yatay yönde de taşınma olmayacak ve

sonuçta atmosferde kirletici konsantrasyonu artarak, hava kirliliği sorunu yaşanabilecektir.

Isınma Kaynaklı Hava Kirliliği:

Ateş, bulunmasından itibaren insanlık için önemli ihtiyaçlardan biri olmuştur. Özellikle ısınma amaçlı

olarak yoğun şekilde kullanılmıştır. Bugün, kış aylarında ısınma amaçlı olarak evlerde, okullarda ve

işyerlerinde soba ve kalorifer yakmaktayız. Soba ve kaloriferlerde yakıt olarak, odun, kömür, fuel-oil

ve doğalgaz kullanılmaktadır. Bu yakıtların soba ve kaloriferlerde yakılmasıyla bacalardan çıkan

karbonmonoksit(CO), kükürtdioksit(SO2), azot oksitler(NOx) ve partikül maddeler havayı

kirletmektedir.

Toplum olarak hem ısınmak hem de havayı kirletmemek zorundayız. Isınmadan kaynaklanan hava

kirliliğini azaltmak veya önlemek için neler yapmalıyız:

 Yakıt tüketimi azaltılmalı,

 Temiz enerji kaynakları ve kaliteli yakıtlar kullanılmalı,

 Yakıtlar soba ve kaloriferlerde tekniğine uygun yakılmalı,

 Binalarda ve evlerde ısı yalıtımına gidilmeli,

 Kalorifer ve soba bacaları her sezon başında mutlaka temizlenmeli.

Ulaşım Kaynaklı Hava Kirliliği:

Kentlerde ısınmadan kaynaklanan kirlilik kadar, nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel

olarak artan motorlu taşıtların neden olduğu zararlı egzoz gazları da önlem alınması gereken önemli

bir hava kirliliği sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. Benzinli ve dizel taşıtların çıkardığı egzoz gazlarında

bulunan zararlı maddelerin, özellikle nüfus ve trafiğin yoğun olduğu büyük kent merkezlerinde

çevreye verdiği zararlar çok daha fazla olmaktadır. Taşıtlardan kaynaklanan kirleticiler: Karbon

monoksit(CO), azot oksitler(NOx), hidrokarbonlar(HC) ve kurşundur(Pb).

Taşıtların kirletici etkilerini önlemek veya azaltmak için neler yapmalıyız:

 Egzoz gazı emisyon ölçümü zamanında yapılmalı,

 Araçların bakım ve onarımları zamanında yapılmalı,

 Temiz yakıt kullanılmalı,

 Araçların muayeneleri periyodik olarak yapılmalı,

 Araç kapasitelerinin üzerinde yolcu ve yük taşınmamalı,

 Benzinli taşıtlarda katalitik konvertör takılmalı,

 Toplu taşımaya önem verilmeli

Endüstri Kaynaklı Hava Kirliliği:

Kalkınmanın ana sektörlerinden biri olan sanayi ile çok yönlü ve birbirini etkileyen bir ilişki olup, bu

etkileşimin yarattığı olumlu sonuçlar yanında, çevre koruma açısından önlemler alınmadığı ve uygun

teknolojiler kullanılmadığı takdirde çevre üzerinde olumsuz sonuçlar doğuran kirlilik sorunu ortaya

çıkmakta, giderek kaynakların tahribine, çevrenin hızla kirlenmesine ve sanayi sektöründen beklenen

yararların giderek azalmasına neden olmaktadır.

 

Ankara ilininin Aralık ayı hava temzilik göstergesi aşağıda paylaşılmıştır.

 (kaynak : https://www.havaizleme.gov.tr/) 

Saatlik ortalamalar şeklinde istasyonlardan alınan veriler incelenerek doğrulama çalışmaları

yapılmakta olup söz konusu verilerle aylık ve yıllık raporlar hazırlanarak yayınlanmaktadır.

HAVA KİRLİLİĞİNİ AZALTMAK İÇİN TOPLUM OLARAK BİZE DÜŞEN GÖREVLER

 Hava kirliliğinin önemli bir kısmı otomobillerden kaynaklanır. Toplu taşımayı tercih ederek

daha az yakıt kullanılması,

 Araçların bakımlarının zamanında yapılması,

 Yürüme mesafesindeki yerlere yürüyerek ya da bisikletle ulaşımın tercih edilmesi,

 Duraklama ve beklemelerde aracın çalıştırılmaması,

 Kullanılmayan zamanlarda ışıklar ve elektrikli aletler kapatılarak enerji tasarrufu sağlanması,

 Fosil yakıt kullanımından temiz enerji (rüzgar, jeotermal, güneş enerjisi) kullanımına

geçilmesi,

 Yenilenebilir enerji kaynaklarının teşvik edilmesi,

 Çevrenin önemi ve korunması ile ilgili eğitimler hazırlanarak kamuoyunun bilgilendirilmesi

 

 

Hava kirliliği ve İklim değişikliği ile ilgili bilgi edinilebilecek linkler aşağıda paylaşılmışıtır….

 

 

https://cygm.csb.gov.tr/temiz-hava-eylem-plani-hazirlama-sablonu-i-80920

http://www.ankara.gov.tr/ankara-icin-bes-yillik-temiz-hava-eylem-planina-iliskin-aciklama

http://www.ankara.gov.tr/ankara-icin-bes-yillik-temiz-hava-eylem-planina-iliskin-aciklama

https://cdn-tema.mncdn.com/Uploads/Cms/tema-vakfi-iklim-eylem-plani.PDF

https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ankara-icin-hazirlanan-bes-yillik-temiz-hava-eylem-plani-guncellendi/1718865

https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=12188&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5